Thursday, July 21, 2022

Anto?



Linma ak ya manpa-check up ed doctor karuman na ngarem. Awit ko so resulta na blood test ko. Ontan met ed samay ECG. Agano ak ya nanalagar ed paway na clinic ta kabebekta, tinawag ak la na secretary.

"Fr. Mendoza!"kuan ya maksil na secretary. Linmengaw ya amin so wadman met ya manaalagar.

Kasumpal na kumustaan, inala na doctor (Dr. Onassis Go) imay ECG result ko. Insan to diniwit so pulsok tan dinengel toy pusok.

"Walay irregular hearbeat yo", kuanto. "Walay AF yo unong ed ECG result." (Atrial fibrillation is a heart condition that causes an irregular and often abnormally fast heart rate). Ni research ko ya.

Insan, impanengneng ed siak so kumkumbaw ya puso, tan impaliwawa no anto so nagagawa. Mantanger ak, ya singa natatalusan ko. Balet, say twa: Anto?

Ed inpan-Google ko, saya so panalwaran kuno: Say Atrial fibrillation so usually aliwan maka-uyos na bilay, no maabig tan mabiskeg so laman. Balet, say AF so dangerous no say sakey et walay diabetes, atagey so blood pressure, odino walay sakit ed puso.

Ay anto? Walad siak iramay abitla ya kondisiones!

"Pawil kayo, kasumpal na dway simba." kuay doctor. "man-ECG kayo. Tan blood test lamet, laut la CBC (Complete Blood count)."

Sinmepet ak la ed kumbento.

Walay sipan ya: maong lan lanang so kanen. Aliwan dakel so baaw (no andi ekalen la), karne tan saray manletletaw ya taba, latikan tan pansit. Ay anto? La met. Anggapo lay kanen ko.

Mairap so manpadukey na bilay.

Wednesday, July 20, 2022

Say Cute ya Puso.

Nan pa ECG ak nen Lunes. (Electrocardiogram, sakey ya test ed puso pian nalikas so patok tan kumpas to). Sikato ya so suggestion na doctor ed siak kasumpal ya impasabi ya mansakit so eges ko. Mabetbet. Tan kaibay kesaw tan maningas no ontakayan.

Kuay Ate Per (Dra Jenniffer Ann Mendoza-Wi, kapinsan ko), "Di ba saya so agawad sika nen nan MI ka nen saman?" (MI, acute myocardial infraction, odino atake na cute a puso).

Nen 2017, nan MI ak tan nan-undergo ak na angioplasty. (Pian agko la ipapaliwawa no anto ya, basa yo lay apalabas iran posts ko nen 2017). 

Linma ak ed balon inpalagey ya medical laboratory ed kaabay na simbaan ed Binmaley. Sikaray manaabang ed OVC Building. Agano ak labat ta siak so unaan. Panon to met ey, walking distance. Arap na kumbento labat so kawalaan da. Pigaran kundang labat.

Naani, awiten kod doctor pian basaen toy resulta. Kaiba met lay blood test ko: say pakasyat ed dalak, tan kakapal na taba  tan arum ni ran pakanengnengan no antikey o andukey ni bilay. Haay.


Monday, December 16, 2019

"Itdan ta kay balon puso tan balon ispiritu..." (Ez. 36,26): Kapitulo 7.

Dway taon la nen siak so nanpa-angioplasty.  Karuman, sikato so kumadwan taon la. Alingwanan ko lawari. Nen 14 Disiembre  2017, sinogasog na doktor iray olat pian ompireg iray taban akabalkot ed saraya.

Lawlaw lay pantalon! 
Natan, anggaman atagey so"pakasiat" ed dalak, ta lapud nen sampot ya tinoruk koy tamorok et say pinmaway et 117 mg/dL odino 6.43 mmol/L, et inmebeng ak met la. Nen 2017, say belat ko et asabik anggad 182 lbs. Natan, 166.5 lbs ak la. Balet, anem bulan kasumpal na nagioplasty,  asabik ingen so 158 lbs! Balet singa ak met la kapoke-pokel!

Dakel so nagaway pakatak-takot. Singa mainomay so mansalat na panag-bilay (lifestyle).  Say unaan ya aga kakanen et baboy (pwera balet so native ya lechon, ta vegetarian ira), binawasan so baaw. Dinakelan so pising. Tan ed balo-balod siak: say man-excercise.

Sinarag so talumplo ya minuto ed inagew-agew. Diad Palapad et marakep so onakar: paatagey, paabeba. Marakep so dagem. Tan wala ray seminaristan kaiba, no ag ira man-kantsaw. Anapen so panaon tan oras pian nagawa so regular ya pan-exercise. No aliwan kabwasan, diad ngarem. Balet, mabetbet et kabwasan. Ambilonget ni. Mankokaok ni ray kakaabay min manok ya ibobolang, manaakar ak la. Maples, pian manlinget.

Diad Palapad. Kabkanwasan, akar-akar la!
Nen Enero 2018 ya..
Diad seet tan anos, nagmaliw a kabiangan na bilay so panagpili na maong ya panangan. Kada panangan, nagmaliw ak a matepet. Tepeten no baboy o manok? Processed  o natural? Apanoy taba o andi? Ma-sugar o maasin? Ay anto la. Laingen, no onggapo ak lan mangan, anggapo lay gana. Singa ak la atabangan!

Tan say tambal ya iinomen ko et akasinop ed singa kalendarayo. Pian duga tan susto so iinomen, walay agew tan oras to: kabwasan, ogto tan labi. Singa met no panangan, anggapo labat so tambal ya inumen ed merienda.
No mangalik ak tambal, singa ak no manpapaalgey na farmacia. Onsiodot so manuntombok ed siak: mabayag ya manalagar, onkelat lay biking da! Anggan wala ak ed linya na para saray PWD odino Priest with Discount. 

Mairap manaya so manpadukey na bilay. Ampan, ingen lapud sarayan gagawaen ed bilay natan, ag ak la ompatey! Gongona!

Amin et grasya! Amin unong ed panangasi na Katawan!

Singa kalendaryo so tambal ya iinumen pian ag labat nangorat!






Saturday, October 20, 2018

Kuma-Dwamplo tan siam na Simba ed Ordinarion Panaon: Mk. 10,35-45

Ambisyon


"Ta anggan say Anak na Too ag linma diad panlingkuran no ag ingen manlingkur tan mangisaklang na bilay to, a panondon ed sasray amayamay a totoo." (Mk. 10,45)

Apasnokan iray samploran disipulo nen Jesus ed saray san-agin Juan tan Santiago. Nangelan dan inasingeran day Jesus ya kekerewen ed say Katawan no sarag ton sikaran dwa so onirong ed kawanan tan kawigi nen Jesus no Sikatoy "onyorong lad trono na Panarian" (Mk 10, 37). Akin et mamapasnok ira may arum?

Nen saman, say tepet ed sikatayo nen ogogaw tayo ni et onya: "Antoy labay mon magmaliw ka?" Say labay ton ibaga, "Antoy ambisyon mo?" Diad saray klasmit ko, wala ray mangibagay, say magmaliw a doctor, odino engineer, nars, teacher. Superman. Batman. Hulk.... Tan lapud saya, anggaman, nanlapud salitay ogaw, wala met so mangiter na arapen ed bilay. No tiponen iray ebat, sakey so pagmamaliwan to ra yan nanduraman ebat: pakapanyari.

Akin et onyan lanang so ambisyon? Lapud no walay pakayari, walay kayamanan.  Nantekepan irayan dwa. No wala iraya, say kabaliksan to et succesful tayo la. Kanian ed sarayan panaon, siopa ra so bibirbiren ya succesful? Si Gov. Say Senador. Si Congressman. Si Mayor. Walay pakayari; walay kayamana da met. Idaydayew ira. Ontan met ed say businessman. Sikara ya so onaan ya dayewen no walay ponsia o programa.

Akin? Pakapanyari. Saya so mamibirbir no siopa so walad tagew; no siopa so walad leksab. Say walad tagew, panlingkuran. Say walad leksab, sikato so managlinkur. Say ambisyon tayo: Walad tagey ya lanang! Agtayo labay ya sikatayo so walad leksab, ya managlinkur. Tan anggapoy pakayari.

Kanian saya so ambisyon di Juan tan Santiago. Pakayari tan kayamanan pian panlingkuran tan naitday dayew na karaklan, kaiba ramay samploran atilak.

Anto balet so imbaga nen Jesus ed sayan kolkolan no siopa so nepeg ya walad tagey? "Ta anggan say Anak na Too ag linma diad panlingkuran no ag ingen manlingkur tan mangisaklang na bilay to, a panondon ed saray amayamay a totoo." 

Say pakanengnengan pian naitday dayew so sakey ya too? Aliwan diad pakapanyari tan kayamanan. No ingen diad mabolos ya manlingkur ed kapara. Ingen, say pakayari tan kayamanan, so dalan pian panlingkuran so karaklan, aliwan rason pian panpalingkuran. Say manlingkur laut lad saray mankakaukolan, anggapoy pakayari. Saray nalilingwanan ed communidad. Saray makasalanan.

Nen pigaran taon la so apalabas, wala ray pigaran kidnapping ya agawgawa na Abu Sayaff diad Mindanao. Man-kidnap ira pian walay ransom odino panondon ed say kawayangan da. No walay kayamanan, walay kawayangan. Panon iraman balet so anggapoy kayamanan? Agla ra naitday kawayangan. Ampan sikara la ingen so pateyen. Say kayamanan tan pakayari so bibirbiren da met irayan kidnappers.

No bilbilang et sakey ed saramay a-kidnapped et mairap bilay, siguradon naandiaay bilay. Balet no walay mangibagan, "labay kon siak so onsalat ed sarayan mairap bilay tan anggapoy pakayari", awaten na sarayan kidnappers kasi so salatan? Aliwan tampol. Walay salatan o dondonan no say misalat et walay pakayari tan kayamanan to nen samay dondonen to. Walay dondonan no say misalatan et mas mayaman tan makapanyari ni nen samay dondonen. Tampol ya walay dondonan no say onsalat et ari o prinsipi para sakey ya aripen o mairap bilay.

Onya so inpaneng-neng na Katawan. "Ta anggan say Anak na Too ag linma diad palingkuran no ag ingen manlingkur tan mangisaklang na bilay to, a panondon ed sasray amayamay a totoo."  Si Jesus ya walad sangkatageyen na pakayari tan kayaman so insaklang to bilay to para sikatayo ran walad sangkaabebaan ed kasalanan. Dinondon na Sankasantosan so bilay na saray makasalanan.

Saya so kabaliksan na twan ambisyon na too. Ambisyon ya manlingkur para amin. Ambisyon ya usaren so pakayari pian naitday pankanawnawan so arum ya onaliguas tan makagamor na maong, maligliwa tan mainawan bilay. Ambisyon ya manondon ed kairapan iray pakaskasi diad mabonlok a panag-bilay. Amisyon ya usaren so kipapasen ed bilay pian naitday pankanawnawa so karaklan. Ambisyon ya manunaan ya manlingkur, tan sampot ya panlingkuran.

"Ta anggan say Anak na Too ag linma diad palingkuran no ag ingen manlingkur tan mangisaklang na bilay to, a panondon ed sasray amayamay a totoo." 



Tuesday, December 26, 2017

"Itdan ta kay balon puso tan balon ispiritu..." (Ez. 36,26): Kapitulo 6.

Nanayam ak ed Cardiovascular Intensive Care Unit  kasumpal na angioplasty. Say Cardiovascular Intensive Care Unit (CV-ICU) et parad saray pasiente ya nakaukolay malet tan maseet ya panag-asikaso lapud say sakit ed puso tan mankaukolay agresibon panag-inom na tambal.  Agano ak labat dia. Singa anem oras.

Say balon ulat kasumpal na angioplasty. Mabalasobos lay agos.
Ag la natitikel. Sarag to la lamet!

Insan, inawit da ek ed sananey ya ICU lametSaya et para saray manpapakasil kasumpal ya walay ginawa ed puso. Nibiig la so kawalaay dukolan ko. Biente-kuatro oras ak ya nanayam dia. Dakel so aka-kabit ed pagew tan lima. Aka-suldong iraya ed nanduroman makina ya mabetbet ya ontanol. Makapuyat!

Paway-loob iray nars. Alaen day pulsok. Alaen day blood pressure. Pati sirit ko et susukaten da (Pian kuno amta da no naapektaan so kidney na samay tina ya inlaok dad dalak nen angiogram). 

Akapan-selfie ak ni!

Agak ni nayarin onalagey. (Anggaman labay ko, ag ak met lan lamang maka-alagey tan onakar lapud saramay nanduroman akakabit ed laman ko).

Dukol. Inom na tambal. Manirit (agay lay irap). Intepetepel so manbawas ta nanabaingan so ebet ko.

Amin-piga ya binmisita so piga-pigaran Doktor.

Apasakey so tepet da:

"Walay naliklikna yod sakit ed pagew?"

Say ebat ed sakey agew: "Anggapo."

Walay binmisita ya Doktor. Tinepet ko no antoy kipapasen no agak tampol ya nanpanengneng.

"Sakey labat  la ya baleg ya stress trigger..." 

"Ay anto?" kuan ed dili. Say labat ton ibaga no biglan anenneng koy Jackie insan ageget ak, pinmetang so ulok, ampano na-stroke ak la! Maong labat sirin ta asambot ni.

Anggad siak so inyalis la ed private room na ngarem na Biernes, 15 Disiembre. Ta, kuno, ompaway ak la kaimbwas!

A las otso na kabwasan kuay Doctor et neng-nengen to ak, insan abuloyan da ak lan ompaway!

"No anto so nalilikna yo, ibaga yon tampol," kuan to nin inpatumbok. "Neng-nengen ta kayo la nabwas."

Ed oras na ala-seis kaimbwas, pinmarok so pusok. Walay niduman parok to. Palpitations ed english. Tan walay liknaan ya narasan. Kanian, walay tampol ya ginatgat. Tan intamokal. Acid reflux, kuan ed dili.

Kasabi Doktor na sakbay ya alas-otso ed kabwasan, aka-paraan lay isempet!

"Doc," kuanko. "Nan-palpitate ak nen kabwasan."

Tampol ya tinawag so nars. "Pa-ECG ta kayo," kuay Doctor.

Nen binasa toy resulta, inkuan to,"Nengnengen ta kayo ni anggad naani, odino anggad nabwas." Insan walay tambal ya inpainom. Maples so parok na pusok ya abayag.

Naibong so sabaw!

Kasabi ngarem, ag ak ni inaboloyan ya onsempet. "Nabwas la," kuan lamet.

Walay inbaga nen Doc: "AF". Tampol ya in-google ko.

"Atrial fibrillation (also called AFib or AF) is a quivering or irregular heartbeat (arrhytmia) that can lead to blood clots, stroke, heart failure and other heart-related complications." 

Kanian manaya, aliway lupa nen Doc. Abayag layan liliknaen ko. Mabetbet ya manparok so pusok ya singa manlukso. No maminsan, anggan sakey tan kapaldwan oras. Say amtak ed acid reflux. GERD, ingen. Delikado manaya, laut la no kaibay liknaay pikekesaw, pakakaelew tan singa liknaay ontetekyab ( amapan na-tokhang ak ed saya), maples ya parok na puso, sungap-sungap tan sakit na pagew.

Sinalatan dan tampol so listaan na tambal ko Walay inyarum da lapud samay AF ko. "Interon bilay yo layan inumen," kuan na Doktor.

Wala ray ag labay ya nagawad bilay balet saraya et onsasabi lan lamang. Aliwan amin et say labay so natumbok. Wala met iray akoen anggan saraya et mairap ya awaten.